Osoby prowadzące działalność gospodarczą i osoby z nimi współpracujące podlegają z tych tytułów obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny, ale mogą do niego przystąpić tylko osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obowiązkowo.

Za osobę współpracującą w rozumieniu przepisów ubezpieczeniowych uważa się osobę, która spełnia określone przesłanki, tzn. jest małżonką przedsiębiorcy pozostającą z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, współpracującą przy prowadzeniu działalności. Tak stanowi art. 8 ust. 11 ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych. 

Przedsiębiorcy płacą składki emerytalno-rentowe za siebie i osoby współpracujące od zadeklarowanej podstawy wymiaru, jednak nie niższej niż kwota odpowiadająca 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek ogłoszonego w Monitorze Polskim na dany rok kalendarzowy. Nowa podstawa obowiązuje przez cały rok, od 1 stycznia do 31 grudnia (art. 18 ust. 8 ustawy systemowej). W 2011 r. wynosi ona 2015,40 zł.

Mały ZUS nie dotyczy osób współpracujących, lecz tylko osób prowadzących firmę. Za współpracowników trzeba płacić pełny ZUS, na ogólnych zasadach.

Jeśli współpracownica zaplanuje urodzenie dziecka, można asekuracyjnie opłacać odpowiednio wcześniej składki chorobowe od wyższej podstawy wymiaru niż minimalna (z uwzględnieniem ograniczenia), by w przyszłości otrzymywać większe świadczenie z ZUS.