Czy adwokat świadczący pomoc prawną z urzędu musi ująć otrzymane honorarium w kasie fiskalnej?
Jak czytamy w Rzeczpospolitej, odpowiedź zależy od tego, kogo uznamy za nabywcę usługi: reprezentowanego klienta czy sąd, który ustanowił adwokata. Rozstrzygnięcia nie ułatwia to, że nieopłacone koszty pomocy prawnej zasądzane przez sąd ponoszone są przez Skarb Państwa, bądź przegranego przeciwnika procesowego (w sprawach cywilnych).
Zgodnie z art. 111 ustawy o VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Według art. 29 ust. 1 podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna – od 1 kwietnia 2011 – obejmuje całość świadczenia należnego nie tylko od nabywcy, ale i od osoby trzeciej.
W dotychczasowej praktyce najczęściej faktury za „urzędówki” wystawiano na sąd. Obecnie, kiedy również grupa zawodowa adwokatów została objęta obowiązkiem ewidencji sprzedaży za pomocą kas rejestrujących należy zidentyfikować nabywcę opisywanych usług. Bez znaczenia pozostaje to, że podatek należny od takich transakcji jest zawsze naliczany i odprowadzany.
Wydaje się, że w ocenie tego, kto jest nabywcą usługi polegającej na świadczeniu pomocy prawnej z urzędu w rozumieniu ustawy o VAT, może pomóc przyszłe orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie kwalifikacji przychodów z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu w rozumieniu przepisów o PIT. W nieprawomocnym wyroku z 12 sierpnia 2010 (III SA/Wa 1961/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie rozstrzygnął, czy przychody radcy prawnego, wykonującego swój zawód jako wspólnik w spółce osobowej z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu, należą do przychodów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 i art. 13 pkt 6 ustawy o PIT, to jest przychodów osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator na podstawie właściwych przepisów zlecił wykonanie określonych czynności.
Sędziowie WSA analizując uwarunkowania prawne, w tym stosunek między pełnomocnikiem wyznaczonym z urzędu a sądem, uznali, że tak nie jest i nie ma podstaw merytorycznych, by uznać, że występujący w art. 13 pkt 6 ustawy o PIT zwrot sąd zlecił wykonanie określonych czynności odnosi się do świadczącego pomoc prawną z urzędu radcy prawnego.
Jeśli NSA podtrzyma rozstrzygnięcie WSA, wydaje się, że również na gruncie ustawy o VAT należałoby uznać, że pomoc prawna z urzędu, jako czynność niewykonywana na zlecenie sądu, jest świadczona na rzecz reprezentowanego klienta. A to oznacza obowiązek ewidencji transakcji w kasie, jeśli jest to osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej.
Więcej w Rzeczpospolitej z 17 maja 2011 r.