Żona nie odpowie za długi męża

Rzeczpospolita (2016-10-14), autor: Marcin Nagórek , oprac.: GR

paź 14, 2016
Jeśli małżonkowie podpiszą umowę o zniesienie wspólności ustawowej, w tej dacie ustanowiony zostaje ustrój rozdzielności majątkowej. Gdy jeden z małżonków jest przedsiębiorcą i ma długi w ZUS, powstaje kwestia odpowiedzialności jego małżonka za zadłużenie w kontekście istnienia wspomnianej umowy i odpowiednich przepisów ordynacji podatkowej stosowanych tu na mocy odesłania z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – czytamy w Rzeczpospolitej
 
Art. 29 o.p. w § 1 stanowi, że w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Natomiast § 2 określa, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych m.in. przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej.
Aby zrozumieć istotę odpowiedzialności majątkowej małżonków z tytułu ww. należności, warto odnieść się do orzecznictwa sądowego. Sąd Najwyższy w wyroku z 22 maja 2012 r. (II UK 339/11) stwierdził, że odpowiedzialność majątkiem wspólnym nie dotyczy tych zobowiązań składkowych jednego z małżonków, które powstały przed zawarciem związku małżeńskiego. SN zaakcentował, że skoro art. 29 § 1 o.p. w związku z art. 31 ustawy systemowej nie stanowi wyraźnie o odpowiedzialności majątkiem wspólnym za zobowiązania jednego z małżonków sprzed powstania wspólności ustawowej, to nie można tej odpowiedzialności kreować w drodze wykładni. Jej ustanowienie musi być dobitne i wyraźne. Takim przepisem jest np. art. 41 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, według którego jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności ustawowej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika i wymienionych składników majątku wspólnego (wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również korzyści uzyskanych z jego praw autorskiej i praw pokrewnych, praw własności, przemysłowej oraz innych praw twórcy). Brak jest natomiast odpowiednika tego rodzaju wyraźnej regulacji odnoszącej się do zobowiązań sprzed powstania wspólności ustawowej w art. 29 § 1 o.p. Tym samym z majątku wspólnego mogą być zaspokojone tylko te zobowiązania, które powstały w czasie trwania wspólności ustawowej. Inna konkluzja byłaby wynikiem wykładni rozszerzającej, niedopuszczalnej, jak powiedziano przy przepisach ograniczających prawo własności.
Jak podkreślił Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w wyroku z 22 września 2014 r. (VIU 2697/13), z § 2 art. 29 o.p., który stanowi, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej, wnioskując a contrario, wprost wynika, że te skutki odnoszą się do zobowiązań podatkowych (analogicznie do składek) powstałych po dniu zawarcia m.in. umowy o zniesieniu wspólności ustawowej małżeńskiej.
Można zatem przyjąć, że jeśli zniesienie wspólności majątkowej nastąpiło przed powstaniem długów składkowych w ZUS, małżonek przedsiębiorcy nie może ponosić odpowiedzialności za te zobowiązania, bo powstały one później. Odpowiedzialność małżonka dotyczy tylko tego zadłużenia, które powstało w czasie trwania wspólności ustawowej. Nie jest dopuszczalne zaspokojenie z majątku małżonka zobowiązań składkowych przedsiębiorcy, powstałych w czasie rozdzielności majątkowej.
Jednak aby ZUS mógł uwzględnić ten fakt, musi dysponować wiedzą o istnieniu umowy kształtującej ustrój majątkowy pomiędzy małżonkami. Przy jego braku, jeśli wyda decyzję o odpowiedzialności małżonka za długi, ten powinien odwołać się od niej do sądu.

Więcej w Rzeczpospolitej z 14 października 2016 r.