Czy podczas pobierania świadczenia rehabilitacyjnego można wykonywać umowę zlecenie

Dziennik Gazeta Prawna (2020-11-12), autor: Marcin Nagórek , oprac.: GR

lis 13, 2020
ZUS decyzją z końca października zobowiązał mnie do zwrotu świadczenia rehabilitacyjnego w łącznej wysokości ok. 12 tys. zł z odsetkami. Uzasadnił, że pracowałem w tym okresie na zlecenie w innej firmie. Czy decyzja ZUS jest słuszna, skoro nie pracowałem na umowę o pracę? Przecież w trakcie pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy praca jest dozwolona – pyta czytelnik Dziennika Gazety Prawnej.
 
Jak odpowiada ekspert współpracujący z DGP – w art. 18 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) zawarto ogólne reguły dotyczące świadczenia rehabilitacyjnego. Wynika z niego, że świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. O tych okolicznościach orzeka lekarz orzecznik ZUS. Orzeczenie, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie wniesiono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej ZUS stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego.
 
Z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wynika, że ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Na mocy art. 22 ustawy zasiłkowej przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do świadczenia rehabilitacyjnego. Na kanwie tej regulacji Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 2018 r., sygn. akt I UK 248/17, stwierdził, że zarzut pobrania nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego może być podniesiony tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bezpodstawnie, i to tylko wówczas, gdy osoba ta miała świadomość, że wypłacone świadczenie jej się nie należy. Istotną cechą nienależnie pobranego świadczenia jest świadomość osoby pobierającej świadczenie co do nieprzysługiwania jej prawa do tego świadczenia w całości lub w części od początku jego pobierania albo w następstwie zdarzeń mających miejsce później.
 
Co istotne, ustawodawca nie powiązał możliwości stosowania tego mechanizmu (utraty prawa do świadczenia rehabilitacyjnego) ze świadczeniem pracy wyłącznie w ramach stosunku pracy. Wręcz przeciwnie, ustawodawca stworzył normę prawną o ogólnym charakterze, co skłania do wniosku, że również cywilnoprawne formy świadczenia pracy, w tym np. umowy zlecenia, skutkują utratą prawa do świadczenia. Taka też sytuacja wystąpiła w stanie faktycznym sprawy rozpatrywanej przez Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w wyroku z 2 grudnia 2019 r., sygn. akt X U 353/19. Sąd w orzeczeniu tym uznał decyzję ZUS o zwrocie świadczenia rehabilitacyjnego za słuszną, w sytuacji gdy ubezpieczony świadczył pracę na postawie umowy zlecenia w okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. 
 
Nie ma przy tym znaczenia, że podczas pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy można dorabiać – renta zostaje zawieszona dopiero po przekroczeniu określonego progu przychodu. Renta jest jednak świadczeniem z ubezpieczenia rentowego, a nie chorobowego, tak jak świadczenie rehabilitacyjne, stąd więc odrębne zasady. 
Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 12 listopada 2020 r.