Czy ZUS może odstąpić od zmniejszenia emerytury, choć wykryje, że ją wcześniej zawyżył

Dziennik Gazeta Prawna (2020-11-26), autor: Anna Kwiatkowska , oprac.: GR

lis 27, 2020
ZUS wydał decyzję o przyznaniu mi emerytury. Po kilku tygodniach otrzymałam zawiadomienie, że wszczęto z urzędu postępowanie w sprawie zmiany decyzji. Rzekomo ZUS się pomylił i naliczył mi zbyt wysoką emeryturę. Czy może tak zrobić? Przecież pierwsza decyzja była już prawomocna, a dla mnie każda złotówka się liczy – pyta czytelniczka Dziennika Gazety Prawnej.
 
Tak – odpowiada ekspertka współpracująca z DGP. ZUS miał prawo do zmiany decyzji. Zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:
 
• po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;
 
• decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;
 
• dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;
 
• decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;
 
• decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;
 
• przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.
 
W opisywanym przypadku mamy do czynienia z ostatnią przesłanką. 
 
Uchylenie lub zmiana decyzji nie może nastąpić, jeżeli od dnia jej wydania upłynęły (w przypadku błędu ZUS) trzy lata. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli:
 
• w wyniku uchylenia lub zmiany decyzji osoba zainteresowana nabędzie prawo do świadczenia lub świadczenie w wyższej wysokości;
 
• uchyleniu lub zmianie podlega decyzja o ustaleniu kapitału początkowego, który nie został uwzględniony do obliczania wysokości emerytury ustalonej prawomocną decyzją.
 
Istnieje jednak przepis, który pozwala ZUS odstąpić od zmiany decyzji, nawet jeśli wykrył swój błąd. Zgodnie z art. 114 ust. 1g ustawy emerytalnej organ rentowy odstępuje od uchylenia lub zmiany decyzji, gdy przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, jeżeli uchylenie lub zmiana decyzji wiązałyby się z nadmiernym obciążeniem dla osoby zainteresowanej, ze względu na jej sytuację osobistą lub materialną, wiek, stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności.
 
Tę przesłankę wyjaśniały wiele razy sądy, m.in. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 26 marca 2020 r., sygn. akt III AUa 66/20. Zauważył, że ustawa emerytalna w art. 114 ust. 1 pkt 6 wprowadziła instytucję swoistego wznowienia postępowania przez stworzenie możliwości ponownego ustalenia świadczenia, zarówno co do prawa, jak i wysokości, mimo istnienia w tym względzie prawomocnej decyzji, i jedynie w odniesieniu na przyszłość, bez reaktywacji pierwszorazowego żądania. Wskazany przepis pozwala na ponowne ustalenie wysokości świadczenia przy wykorzystaniu przesłanek, które są znacząco mniej rygorystyczne niż określone w art. 145 kodeksu postępowania administracyjnego.
Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 26 listopada 2020 r.