Od kilku lat pobierałam rentę z tytułu niezdolności do pracy. ZUS wezwał mnie na badanie, w wyniku którego stwierdzono, że jestem zdolna do pracy. Otrzymałam decyzję o wstrzymaniu renty. Według mnie w moim stanie zdrowia nic się nie zmieniło, nie wyzdrowiałam. Czy ZUS może w ten sposób zmienić decyzję, mimo że moje wyniki badań się nie zmieniają, a decyzja sprzed kilku lat jest przecież prawomocna? – pyta czytelniczka Dziennika Gazety Prawnej.
Jak odpowiada ekspertka współpracująca z DGP – Przede wszystkim trzeba zauważyć, że zgodnie z ugruntowanym poglądem orzecznictwa w polskim systemie prawnym nie istnieje pojęcie renty na stałe. Pojęcie „renta stała” z art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie odnosi się do trwałości samej renty, lecz trwałości niezdolności do pracy, która wcześniej mogła być orzeczona na stałe, a obecnie na okres dłuższy niż pięć lat. Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy może być przez ZUS zweryfikowane, co obejmuje badanie stanu zdrowia oraz analizę dokumentacji przez lekarza orzecznika, a w razie zakwestionowania jego orzeczenia – także komisję lekarską. Na tej podstawie ZUS wydaje decyzję o prawie lub braku prawa do renty. Decyzja ta może zostać zaskarżona do sądu, gdzie strona może wnioskować o powołanie biegłych do oceny stanu zdrowia odwołującego. Należy podkreślić, że w odwołaniu strona nie może powoływać się na to, iż poprzednia decyzja jest prawomocna (art. 114 ustawy emerytalnej). W tym przypadku bowiem organ rentowy działa na podstawie art. 107 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie.
Różnicę wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 4 grudnia 2018 r., sygn. akt I UK 344/17. SN stwierdził, że zgodnie z art. 114 ustawy emerytalnej „w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość”. Oznacza to, że procedura ta dotyczy nie nowej sprawy, ale sprawy poprzedniej (zakończonej prawomocną decyzją), a jej wynikiem jest wzruszenie wcześniejszej decyzji w celu ponownego ustalenia prawa lub jego wysokości. Zgodnie zaś z art. 107 ustawy emerytalnej prawo do świadczenia uzależnionego od niezdolności do pracy (a zatem nie każdego, jak w art. 114) „ulega zmianie”, jeśli w wyniku badania lekarskiego ustalono zmianę w zakresie niezdolności do pracy. Nie ma w tym wypadku wątpliwości, że zmiana ta ma charakter wtórny, a nie pierwotny, jak w przypadku art. 114 ustawy emerytalnej.
Sąd zwrócił uwagę, że z art. 13 ustawy emerytalnej wynika, iż przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:
● stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;
● możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.
Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 27 maja 2021 r.