Nowela umożliwia państwowym inspektorom pracy nakładanie mandatów karnych na sprawców wykroczeń z zakresu legalności zatrudnienia określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dotychczasowe przepisy pozwalały w takich wypadkach jedynie na skierowanie wniosku do sądu.

PIP będzie mogła podejmować działania nie tylko – jak było dotychczas – w zakresie badań, ale także pomiarów oraz analizowania zagrożeń powodowanych przez czynniki szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy. Na prokuraturę nałożony zostaje obowiązek sporządzania, na wniosek inspektora pracy, uzasadnienia o odmowie wszczęcia postępowania w przypadku złożenia przez niego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przeciwko prawom pracownika. W dyskusji posłowie zwrócili uwagę, że umorzenia postępowań były dotąd zmorą Państwowej Inspekcji Pracy i nowe rozwiązanie daje szanse na zmianę tego niekorzystnego stanu.

Bardzo istotną zmianą jest wprowadzenie obowiązku podejmowania przez PIP działań prewencyjnych i promocyjnych zmierzających do zapewnienia przestrzegania prawa pracy. Przepis ten sankcjonuje w zasadzie stan faktyczny, ponieważ inspekcja pracy od lat z powodzeniem rozwija różnorodne formy działalności prewencyjnej i edukacyjnej skierowanej do pracodawców, bez stosownego przepisu na ten temat w ustawie. Zmiana ustawy w tym zakresie powinna stworzyć możliwość kreowania inspekcji jako instytucji nie tylko kontrolującej i nadzorującej, ale także doradzającej pracodawcom i wspierającej ich w działaniach na rzecz poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników.

Zmienione regulacje przewidują również ograniczenie zakresu działania inspekcji pracy, znosząc niektóre, zdaniem ustawodawcy, niepotrzebne obowiązki. Przykładowo, uchylają obowiązek kontroli przez inspektorów pracy przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych. Wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i urządzenia jest bowiem i tak już sprawdzane przez wyspecjalizowane organa PIP w trybie kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku na podstawie przepisów ustawy o systemie oceny zgodności.

Nowela usuwa ponadto istniejące w ustawie luki i uściśla przepisy budzące wątpliwości interpretacyjne.

W głosowaniu posłowie odrzucili między innymi poprawkę Klubu Parlamentarnego Prawa i Sprawiedliwości zmierzającą do wyłączenia inspekcji pracy spod działania ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w punkcie dotyczącym obowiązku wcześniejszego informowania zakładu o zamiarze przeprowadzenia kontroli.