Pytanie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu przez Sąd Okręgowy w Białymstoku dotyczyło tego, czy w umowie o roboty budowlane można zastrzec karę umowną za brak zapłaty lub nieterminową zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcom. Wątpliwość wynikała stąd, że choć prawo zamówień publicznych (w brzmieniu z momentu zaistnienia sporu; dalej: ustawa p.z.p.) wprost przewidywało taką możliwość, to art. 483 par. 1 kodeksu cywilnego stanowi, że kara umowna może dotyczyć tylko świadczenia niepieniężnego.

 

Zagadnienie prawne powstało na kanwie sporu między zamawiającym a wykonawcą, który nie uregulował należności wobec podwykonawcy w wysokości ponad 11 tys. zł. Finalnie kwotę tę zapłacił sam zamawiający – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Sejnach. Następnie zażądał od wykonawcy nie tylko zwrotu tej sumy, ale także kary za opóźnienie w płatności. Umowa o roboty budowlane przewidywała bowiem karę umowną w wysokości 0,5 proc. należnego podwykonawcy wynagrodzenia za każdy dzień opóźnienia. Ponieważ wyniosło ono aż 538 dni, kara za opóźnienie przerosła wartość zaległości niemal trzykrotnie – wynosiła ponad 31 tys. zł. Łącznie więc zamawiający pozwał wykonawcę o kwotę prawie 43 tys. zł.

 

SPZOZ w Sejnach uzyskał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, który wykonawca bezskutecznie próbował zaskarżyć. Przegrał on w pierwszej instancji, a następnie złożył apelację do Sądu Okręgowego w Białymstoku. Ten powziął wspomniane wyżej wątpliwości – z jednej strony, zobowiązanie do zapłaty było bowiem niewątpliwie świadczeniem pieniężnym, z drugiej jednak – istniało ono jedynie między wykonawcą a podwykonawcą. W odniesieniu do zamawiającego wykonawca zaś był zobowiązany do terminowej zapłaty podwykonawcom – co stanowiło już zobowiązanie niepieniężne.

 

W odpowiedzi na zadane pytanie Sąd Najwyższy (uchwała trzech sędziów z 30 czerwca 2020 r., sygn. akt III CZP 67/19) stwierdził, że art. 483 par. 1 k.c. nie wyłącza dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej z tytułu braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom, o której mowa w art. 143d ust. 1 pkt 7 lit. a ustawy p.z.p. (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1843 ze zm.). 

Więcej w Dzienniku Gazecie Prawnej z 2 lipca 2020 r.