ZUS ma pięć lat, by przygotować dokument, w którym zobowiąże osobę trzecią do spłacenia zaległych należności. Nie musi w tym czasie go dostarczyć adresatowi.
Jak czytamy w Rzeczpospolitej, za zaległe zobowiązania z tytułu składek może odpowiadać nie tylko płatnik, ale także inna osoba określana mianem osoby trzeciej. Zasady jej odpowiedzialności reguluje rozdział 15 ordynacji podatkowej. Stosujemy je do zaległych należności składkowych. I tu pojawia się problem z terminem, w którym może być wydana decyzja o odpowiedzialności osoby trzeciej, po upływie którego zobowiązania wynikające z takiej decyzji nie mogą być dochodzone.
Zgodnie z art. 118 § 1 op. nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa upłynęło pięć lat.
Przyjęcie, że wydanie decyzji, o której mowa w art. 118 § 1 op., obejmuje także jej doręczenie, oznaczałoby zawężenie kompetencji przyznanych przez ustawodawcę organom podatkowym. Skróciłby się bowiem czas działania określonego w tym przepisie. Taka wykładnia prowadziłaby do naruszenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, gdy odpowiedzialność dotyczy kilku osób. Mogłoby się bowiem zdarzyć, że decyzje o odpowiedzialności kilku osób, choć wydane jednocześnie, nie zostałyby doręczone w tym samym czasie. W efekcie w stosunku do niektórych z nich doszłoby do przedawnienia, a pozostali ponosiliby odpowiedzialność.
NSA w uchwale z 17 grudnia 2007r. (I FPS 5/07) stwierdził, że w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2003 r. pojęcie wydania decyzji określonej w art. 118 § 1 op. nie oznaczało jej doręczenia.
NSA w Warszawie wskazał, że wykładnia językowa powinna stanowić punkt wyjścia do interpretacji każdego przepisu. Jednak dla pełnego jego zrozumienia uzyskany wynik należy skonfrontować z rezultatem pozostałych rodzajów wykładni (systemowej i celowościowej).
Zdaniem NSA pojęcie wydanie decyzji, użyte w art. 118 § 1 op., obejmuje nie tylko wydanie, ale i doręczenie decyzji osobie trzeciej przed upływem pięcioletniego terminu. Odmienna wykładnia, ograniczająca znaczenie tego pojęcia do nadania decyzji wymaganej formy, opatrzonej datą, pozbawiałaby ten przepis funkcji ochronnych dla osoby trzeciej, ponoszącej odpowiedzialność za cudzy dług.
W ocenie NSA w Warszawie nie ma dostatecznej argumentacji, aby przy decyzji o odpowiedzialności osób trzecich przyjmować odmienne rozwiązania i wiązać skutki materialnoprawne wyłącznie z wydaniem decyzji, nie obejmując jej doręczenia.
Decyzja administracyjna, jako akt zewnętrzny będący władczym oświadczeniem woli organu administracji, może być uznana za wydaną z chwilą ujawnienia woli organu na zewnątrz struktur organizacyjnych i stworzenia adresatowi rozstrzygnięcia możliwości zapoznania się z treścią tego oświadczenia woli. Decyzja procesowa, jako akt zewnętrzny, musi być zakomunikowana stronie. Dopóki to się nie stanie, dopóty jest aktem nie wywierającym żadnych skutków. Doręczenie lub ogłoszenie decyzji stanowi jej wprowadzenie do obrotu prawnego (uchwała NSA z 4 grudnia 2000 r., FPS 10/00).
Z uwagi na odmiennie ukształtowany system sądowej kontroli linia orzecznicza w zakresie odpowiedzialności osób trzecich – mimo tej samej podstawy prawnej – za zaległe podatki i składki jest różnie ukształtowana. O ile na gruncie odpowiedzialności za zaległe zobowiązania podatkowe orzekają sądy administracyjne i NSA, o tyle o odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne orzekają sądy powszechne i Sąd Najwyższy. A ten konsekwentnie opowiada się za poglądem, że pojęcie wydania decyzji nie obejmuje jej doręczenia.
Więcej w Rzeczpospolitej z 12 maja 2010 r.